اثربخشی سازمان تعاون روستایی کشور بر بخش کشاورزی

مقدمه :

عمده اثربخشی سازمان در حوزه تامین نهاده های کشاورزی و خرید محصو لات از کشاورزان و بازار رسانی بموقع محصولات کشاورزی می باشد.

بخش اول

اثربخشی چیست؟

به معنای تحقق اهداف سازمان است و یا به عبارت کاملتر ،اثربخشی نشان می دهد که تا به چه میزان از تلاش انجام شده , نتایج مورد نظر حاصل شده است.

 چهار رویکرد اثربخشی از دیدگاه رابینز

رویکرد نیل به هدف:

رویکرد نیل به هدف چنین اظهار می دارد که اثربخشی سازمانی باید بر حسب میزان تحقق اهداف آن باشد،نه وسایل یا امکانات به کار گرفته شده برای دستیابی به اهداف

رویکرد سیستمی:

در رویکرد سیستمی اهداف نهایی مورد غفلت واقع نمی شوند بلکه اهداف در یک مجموعه از معیارهایی بسیار پیچده به عنوان یک جزء مورد توجه قرار می گیرند، مدل های سیستمی بر معیارهایی که بقاء بلندمدت سازمان را افزایش خواهند داد تأکید می ورزند. بنابراین رویکرد سیستمی به نتایج معین شده بیش از وسایل و امکانات نیل به آنها تأکید نمی کند.

رویکرد ذینفعان استراتژیک:

گروه های ذینفع یکی از گروه های داخل یا خارج از سازمان است که درعملکرد سازمان نقش و سهمی دارد، در این رویکرد تعیین میزان رضایت این گروه ها به عنوان شاخص عملکرد سازمان و اثربخشی سازمانی محسوب می شود، از این دیدگاه، سازمانی اثربخش است که خواسته های عوامل محیطی خود را که تداوم حیات سازمان مستلزم حمایت آنهاست، برآورده کند.

رویکرد ارزش های رقابتی:

 شناسایی همه متغییرهای کلیدی در حیطه اثر بخشی و سپس تعیین این که چگونه این متغییرها به هم مرتبط می شوند ارزشمند است، رویکرد ارزش های رقابتی  چارچوب منسجمی به منظور تحقق این مهم ارائه می دهد.

بخش دوم :

چالشها ی پیش روی سازمان تعاون روستایی 

 1- اوضاع نابسامان اقتصادی ازجمله مشکلات دائمی سازمان بوده بطوری که در هر مرحله بااخذ تصمیمات وسیاست گذاریهای جدید  ،مشکلات جدیدی بوجود آمده و عدم وجود ثبات اقتصادی مانع از اجرای سیاستهای اصلی سازمان بوده است. در این شرایط شاهد ازبین رفتن اعتماد حاکم به تعاونیهای تحت پوشش سازمان بوده ایم تا جایی که هرگاه الزامی برای تاسیس تعاونی جدید بوجود آمده ، بدلیل دیدگاه منفیی که ذینفعان از سایر تعاونیها دارند کار سازمان را در تشکیل تعاونی جدید با اشکال مواجه مینماید.

2- حضور رقبای بسیار زیاد درسنوات اخیر برای مجموعه سازمان وهمچنین عدم تواناییهای لازم برای به روز شدن ازدیگر چالشهای سازمان محسوب می گردد.

3- با گذشت بیش از 50 سال از تاسیس این سازمان نیروی انسانی موجود کاهش پیدا کرده وبه دلیل محدودیتهای موجودپیش روی سازمان مانع از حضور نیروهای متخصص شده وهمین امر باعث عدم توازن سازمان با شرایط روز جامعه شده است.

4- با برداشته شدن نظام توزیع کالاهای کوپنی و همچنین انجام خرید گندم توسط سیلوهای بخش خصوصی مشکلات اقتصادی زیادی برای تعاونیهای تحت پوشش وبه تبع آن سازمان تعاون روستایی که بخشی از درامد آن توسط شبکه تامین میشود ایجاد شده است.

برون سپاری ها:

واگذاری حسابرسی ازواحدهای تعاونی تحت پوشش به بخش خصوصی.

واگذاری امور آموزش تعاونیها به بخش خصوصی.

پیشنهادات :

با توجه به محدودیتهای  مالی ومنابع انسانی موجود پیش روی ، سازمان برای موفقیت در عرصه های جدید نیاز به بازسازی ساختار وحذف برخی از پستها وایجاد مشاغل جدید مبتنی بر فن آوریهای روز دارد.

با توجه به رشد بخش خصوصی  وانجام بسیاری از فعالیتها موازی باسازمان در روستاها تغییر رسالت بسیاری از شرکتهای تعاونی در روستاها احساس می شود بنابراین سازمان باید تعاونیها را بسمت فعالیتهای جدید اقتصادی  مبتنی بر دانش های جدید (شرکتهای دانش بنیان) هدایت نموده واز این طریق هم به اشتغال روستاییان کمک نموده و هم گامی در حل مشکلات تعاونیها بردارد.

سازمان باید شرکتها را در زنجیره تامین نهاده ها و توزیع محصولات کشاورزی فعالتر نموده وکالاهای کشاورزی را ازطریق این شرکتها بی واسطه به مصرف کننده برساند.

 

 از دیدگاه رابینز با توجه به ساختار سازمان و منفعت بردن شبکه تعاونیها از سازمان وبا عنایت به اینکه رضایت این تعاونیها جزء آیتم های ارزیابی عملکرد سازمان  ووجود وبقای تعاونیهای تحت پوشش ضامن وجود سازمان محسوب می شود. بنابراین اثربخشی این سازمان  در رویکرد ذینفعان استراتژیک قرار خواهد گرفت.

 

 

 

پارادایمهای مدیریت در سازمان تعاون روستایی

مقدمه

در این بخش به تعریف پارادایم مدیریت و بررسی انواع تقسیم بندی آن از دیدگاه استیفن رابینز پرداخته و سپس جایگاه سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور را در این پارادایم ها مورد بررسی قرار می دهیم.

بخش اول

پارادایم های مدیریت

پارادایم چیست؟

سرمشق و الگوی مسلط و چارچوب فکری و فرهنگی است که مجموعه‌ای از الگوها و نظریه‌ها را برای یک گروه یا یک جامعه شکل داده‌اند، هر گروه یا جامعه، واقعیات پیرامون خود را در چارچوب الگوواژه‌ای که به آن عادت کرده تحلیل و توصیف می‌کند.

 

استیفن رابینز چهار دیدگاه یا دوره مدیریتی را بیان کرده است که عبارتند از :

 

1)      دیدگاه کلاسیک

 

2)     دیدگاه سیستمی

 

3)     دیدگاه اقتضائی

 

4)     دیدگاه پست مدرن

 

دیدگاه کلاسیک :

این مکتب با تقسیم کار،‌ سلسله مراتب، حیطه نظارت و ساختار منطقی سروکار همچنین دوره ی زمانی این دیدگاه از ساال 1900 تا 1930 می باشد .

دیدگاه سیستمی :

مکتب دیدگاه سیستمی ( روابط انسانی ) سازمان را به صورت یک منظومه واحد که متشکل از اجزاء‌ مرتبط و متعامل است در نظر گرفته می­ شود و اصل وابستگی متقابل مهم­ترین خاصیت آن را تشکیل می ­دهد. اگر اجزاء و عناصر تشکیل­ دهنده سازمان را به تنهایی مورد بررسی قرار دهیم سازمان را نشناخته­ ایم ، زیرا آنچه سازمان را به صورت یک مجموعه واحد در می­ آورد همانا روابط  متقابل بین اجزاء‌ و عناصر آن  است . همچنین دوره ی زمانی این دیدگاه از سال 1930 تا 1960 می باشد . رهیافت سیستمی اغلب به خاطر اینکه خیلی کلی، مجرد و انتزاعی است، مورد انتقاد قرار می گیرد.

دیدگاه اقتضائی :

رهیافت اقتضایی که گاهی رهیافت وضعیتی نیز نامیده می شود، بر اجتناب از اصول گرایی مطلق تأکید دارد؛ در واقع ضرورت مدیریت بر مبنای اقتضا از این واقعیت نشأت می گیرد که عملکرد مدیر در هر زمان، باید با توجه به "موقعیت و مجموعه شرایط فعالیت وی" ارزیابی شود . وظیفه نظریه و علم، تجویز یک عمل برای یک وضعیت خاص نیست، بلکه یافتن روابطی بنیادی، فنون اساسی و سازماندهی دانش موجود بر مبنای مفاهیمی روشن است؛ زیرا نحوه کاربرد فنون مذکور در عمل، به وضعیت بستگی دارد؛ از این رو تاکید می شود که "مدیریت مؤثر"، همواره بر مبنای شناخت مقتضیات تحقق می پذیرد.

بنابر این بر اساس رویکرد اقتضایی، تلاش می شود تا واکنش های مدیریتی با مسائل و فرصت های منحصر به فرد وضعیت های گوناگون هماهنگ گردد . دیدگاه صرفاً وضعیتی نیز به خاطر اینکه خیلی خاص و جزئی نگر است نقد می شود؛ زیرا دیدگاه وضعیتی مبتنی بر این باور است که هر وضعیت در زندگی واقعی، رهیافت  کاملاً ویژه و متفاوت با وضعیت های دیگر را طلب می کند .

دیدگاه پست مدرن :

مفهوم علمی و اجتماعی پست مدرنیسم در دهه 1965 با پرسش و تردید در مورد مرجعیت عقل و وضع هرگونه نظریه جامع و مطلق پا به عرصه گذاشت و با دو مورد در ارتباط بود:

1. تغییر ساختار اقتصادی

2. مبارزه با اصول بنیادی نظریه‌پردازان مدرنی

به طور کلی مضمون اصلی پست مدرنیسم در مفاهیمی همچون اختیار، توانایی شکار موقعیت، نسبیت گرایی، زمان شتابنده، درون گرایی، فردگرایی، فوریت، ارتباطات و تعامل نهفته است و به عنوان یک پدیده فرهنگی، آمیزه‌ای از سبک‌هاست  که  ابهام  را تحمل می‌کند، بر تنوع  تأکید دارد، نوآوری را ارج می‌نهد و بر ساختار زدایی از واقعیت اصرار دارد .

 

بخش دوم :

سازمان تعاون روستایی یکی از سازمانهای گسترده ووابسته به وزارت کشاورزی که با هدف گسترش وتوسعه تعاونیها ی روستایی وکشاورزی تشکیل شده است حدود نیم قرن ازتاسیس این سازمان می گذرد درکنار این سازمان دولتی ( شرکت دولتی) وهمزمان با تاسیس آن شکل گیری تعاونیها بهصورت کلی در کشور آغاز شد وهدف از تاسیس این تعاونیها واگذاری اختیارات دولت به بخش تعاونی (درواقع خود مردم)وهمچنین خدمات رسانی ایده آل به آنها بوده است و سازمان تعاون روستایی با 3 رویکرد نظارت ، حمایت و هدایت ازاین تعاونیها درکنار شبکه تعاونیها قرار گرفته است.

وبطور کلی سه دوران متفاوت را میتوان برای سازمان لحاظ نمود.

 1- دوران تاسیس تا انقلاب اسلامی.

2- دوران جنگ تحمیلی.

3-دوران پس از جنگ تا حال حاضر.

درهریک از فصول فوق جریان بسیار متفاوتی بین تعاونیها وسازمان تعاون روستایی حاکم بوده است. در دوران اول برای جبران خلا های ناشی از اصلاحات ارضی برای زارعین سازمان در تامین نقدینگی کشاورزان نقش بسزایی را ایفا می کرد.

در دوران پس از انقلاب و بخصوص جنگ شرایط مالی دولت تغییرات زیادی پیدا کرد و محدودیتهای زیادی برای تعاونیها رقم خورد  .

در فصل سوم یعنی دوران پس از جنگ بخصوص در دهه اخیر با تغییر برخی سیاستها وهمچنین ضعیف تر شدن نقش سازمان در حمایت از تعاونیها ورشد بخش خصوصی در زمینه هایی که شرکتها فعال بودندمحدودیتهای بسیار بیشتری برای تعاونیها بوجود آمده تا جایی که بسیاری از آنها را به انحلال کشانده است.

نتیجه:

با توجه به تغییر وضعیت وعملکرد سازمان در هردوره وارزیابی عملکرد مدیران سازمان با شرایط جدید اقتصادی به نظر می رسد دیدگاه مدیریتی حاکم  در سازمان تعاون دیدگاه اقتضائی می باشد.

 

ابعاد ساختاری سازمان تعاون روستایی کشور

 

مقدمه

در این مبحث ابتدا به بررسی  ابعاد ساختاری سازمان می پردازیم و سپس بعد های ساختاری سازمان تعاون روستایی کشور را با دیدگاه استیفن رابینز مقایسه خواهیم کرد.

بخش اول

ابعاد ساختار سازمانی

متغیر‌های زیادی را به‌ عنوان ابعاد ساختار سازمانی نام برده‌اند، از آن جمله می‌توان به اجزای اداری، استقلال، تمرکز، پیچیدگی، تفویض اختیار، تفکیک، رسمیت، انسجام، حرفه‌ای شدن، حیطه نظارت، تخصص‌گرایی، استاندارد سازی و سطوح سلسله مراتب عمودی اشاره کرد، از بین این عوامل، اغلب دانشمندان بر سه بعد پیچیدگی، رسمیت و تمرکز به‌ عنوان ابعاد اصلی سازمان اتفاق نظر دارند.

پیچیدگی:

پیچیدگی نشان دهنده میزان تفکیکی است که در سازمان وجود دارد و بر اساس میزان تخصصی کردن مشاغل در داخل سازمان اندازه­ گیری می­ شود،  پیچیـدگی سازمان از عــدم اطمینانی که در محیط وجود دارد ناشی می­ شود. محیط­ های پیچیده و متغیر موجب افزایش در عدم اطمینان محیطی شده و بدین ترتیب سازمان برای تطبیق با این افزایش پیچیدگی و تنوع در محیط، میزان پیچیدگی درونی خود را افزایش می­ دهد. سازمانی بسیار پیچیده خوانده می­ شود که دارای تعداد سطوح سلسله مراتب زیاد، و حیطه نظارت گسترده بوده و از نظر جغرافیایی پراکندگی بالایی داشته باشد.

پیچیدگی به سه دسته تقسیم می شود

تفکیک افقی : میزان یا حد تفکیک بین واحدها را نشان می‌دهد. این نوع تفکیک، به‌ میزان تفکیک بین واحدهای سازمانی، براساس موقعیّت اعضای سازمان، ماهیّت وظایف آن‌ها و میزان تحصیلات و آموزش‌هایی که فرا گرفته‌اند، اشاره می‌نماید.

تفکیک عمودی: تفکیک عمودی به عمق یا ارتفاع سلسله مراتب سازمانی نظر دارد، با افزایش سطوح سلسله مراتب سازمانی، تفکیک عمودی سازمان افزایش یافته و پیچیدگی سازمانی، بیشتر می‌شود.

تفکیک بر اساس مناطق جغرافیایی: تفکیک براساس مناطق جغرافیایی، به‌میزان پراکندگی واحدها، امکانات و نیروهای انسانی، از لحاظ جغرافیایی اشاره دارد. این تفکیک، میزان پراکندگی ادارات، کارخانجات و افراد سازمان براساس مناطق جغرافیایی را نشان می‌دهد.

رسمیت:

دومین بعد ساختار سازمانی است ، رسمیت نشانگر میزان مکتوب بودن،‌ تنوع مقررات، قوانین،‌ رویه­ ها، و شیوه­ ارتباطات در سازمان است، در سازمان های بزرگ میزان رسمیت بیشتری وجود دارد، دلیل آن لزوم کنترل تعداد زیادی از ادارات و افراد از طریق مقررات، قوانین، روش­ ها و بخش­نامه­ ها می­ باشد.

تمرکز:

تمرکز به میزان سخت­ گیری سازمان در اتخاذ تصمیمات و ارزیابی فعالیت ها به صورت متمرکز اشاره دارد،  تمــرکز تعیین کننده اشخاصی است که در سازمان از حق تصمــیم گــیری برخوردار هستند، در یک سازمان متمرکز، مدیران ارشد  از حق تصمیم­ گیری برخوردارند، در سازمان های غیر متمرکز  تصمیمات در سطوح پایین­ تر اتخاذ می­ شود و از آزادی عمل بیشتری برخوردار هستند.

بخش دوم :

باتوجه به وجود تفکیک افقی زیاد در سازمان تعاون روستایی یعنی وجود واحدهای  زیاد تقریبا در یک رده سازمانی که هریک تخصص های خاص خود را می طلبد و همچنین وجود سازمانهای استانی وادارات شهرستانی که بیانگر پراکندگی جغرافیایی زیاد و افزایش سلسله مراتب سازمانی می باشد.

وهمچنین با توجه به ماهیت وظایف سازمان  که حمایت ، هدایت و نظارت  تشکلهای بخش کشاورزی مانندشرکتهای تعاونی روستایی ،نظام های بهره برداری ، انجمنهای خبرگان کشاورزی ونظام صنفی کشاورزی را برعهده دارد و وجود اساسنامه و قوانین ومقررات وآیین نامه ودستور العملها برای هر بخش می توان رسمیت سازمان را زیاد دانست.

با عنایت به تفویض اختیاری که از سوی عالیترین مقام سازمان در اکثر بخشهای تصمیم گیری به مدیران استانی داده می شود و انجام بسیاری از تصمیمات اجرایی در سازمان استان می توان نتیجه گرفت سازمان تمرکز کمی برخوردار می باشد.

نتیجه گیری کلی :

با عنایت به مطالب بالا میتوان ساختار سازمان را ساختاری با پیچیدگی بالا ،رسمیت زیاد و تمرکز کم دانست.

 

منبع:

 تئوری سازمان ساختار و طراحی سازمان، نوشته استیفن رابینز و ترجمه سید مهدی الوانی و حسن دانایی فر

نمودارنحوه ارتباط شبکه زیرمجموعه مدیریت تعاون روستایی استان

ساختار شبکه تعاونیهای زیرمجموعه استان

چارت سازمانی تعاون روستایی استان

چارت سازمانی