ابعاد ساختاری سازمان تعاون روستایی کشور
مقدمه
در این مبحث ابتدا به بررسی ابعاد ساختاری سازمان می پردازیم و سپس بعد های ساختاری سازمان تعاون روستایی کشور را با دیدگاه استیفن رابینز مقایسه خواهیم کرد.
بخش اول
ابعاد ساختار سازمانی
متغیر‌های زیادی را به عنوان ابعاد ساختار سازمانی نام برده‌اند، از آن جمله میتوان به اجزای اداری، استقلال، تمرکز، پیچیدگی، تفویض اختیار، تفکیک، رسمیت، انسجام، حرفه‌ای شدن، حیطه نظارت، تخصص‌گرایی، استاندارد سازی و سطوح سلسله مراتب عمودی اشاره کرد، از بین این عوامل، اغلب دانشمندان بر سه بعد پیچیدگی، رسمیت و تمرکز به عنوان ابعاد اصلی سازمان اتفاق نظر دارند.
پیچیدگی:
پیچیدگی نشان دهنده میزان تفکیکی است که در سازمان وجود دارد و بر اساس میزان تخصصی کردن مشاغل در داخل سازمان اندازه گیری می شود، پیچیـدگی سازمان از عــدم اطمینانی که در محیط وجود دارد ناشی می شود. محیط های پیچیده و متغیر موجب افزایش در عدم اطمینان محیطی شده و بدین ترتیب سازمان برای تطبیق با این افزایش پیچیدگی و تنوع در محیط، میزان پیچیدگی درونی خود را افزایش می دهد. سازمانی بسیار پیچیده خوانده می شود که دارای تعداد سطوح سلسله مراتب زیاد، و حیطه نظارت گسترده بوده و از نظر جغرافیایی پراکندگی بالایی داشته باشد.
پیچیدگی به سه دسته تقسیم می شود
تفکیک افقی : میزان یا حد تفکیک بین واحدها را نشان می‌دهد. این نوع تفکیک، به میزان تفکیک بین واحدهای سازمانی، براساس موقعیّت اعضای سازمان، ماهیّت وظایف آن‌ها و میزان تحصیلات و آموزش‌هایی که فرا گرفته‌اند، اشاره می‌نماید.
تفکیک عمودی: تفکیک عمودی به عمق یا ارتفاع سلسله مراتب سازمانی نظر دارد، با افزایش سطوح سلسله مراتب سازمانی، تفکیک عمودی سازمان افزایش یافته و پیچیدگی سازمانی، بیشتر می‌شود.
تفکیک بر اساس مناطق جغرافیایی: تفکیک براساس مناطق جغرافیایی، به‌میزان پراکندگی واحدها، امکانات و نیروهای انسانی، از لحاظ جغرافیایی اشاره دارد. این تفکیک، میزان پراکندگی ادارات، کارخانجات و افراد سازمان براساس مناطق جغرافیایی را نشان می‌دهد.
رسمیت:
دومین بعد ساختار سازمانی است ، رسمیت نشانگر میزان مکتوب بودن، تنوع مقررات، قوانین، رویه ها، و شیوه ارتباطات در سازمان است، در سازمان های بزرگ میزان رسمیت بیشتری وجود دارد، دلیل آن لزوم کنترل تعداد زیادی از ادارات و افراد از طریق مقررات، قوانین، روش ها و بخشنامه ها می باشد.
تمرکز:
تمرکز به میزان سخت گیری سازمان در اتخاذ تصمیمات و ارزیابی فعالیت ها به صورت متمرکز اشاره دارد، تمــرکز تعیین کننده اشخاصی است که در سازمان از حق تصمــیم گــیری برخوردار هستند، در یک سازمان متمرکز، مدیران ارشد از حق تصمیم گیری برخوردارند، در سازمان های غیر متمرکز تصمیمات در سطوح پایین تر اتخاذ می شود و از آزادی عمل بیشتری برخوردار هستند.
بخش دوم :
باتوجه به وجود تفکیک افقی زیاد در سازمان تعاون روستایی یعنی وجود واحدهای زیاد تقریبا در یک رده سازمانی که هریک تخصص های خاص خود را می طلبد و همچنین وجود سازمانهای استانی وادارات شهرستانی که بیانگر پراکندگی جغرافیایی زیاد و افزایش سلسله مراتب سازمانی می باشد.
وهمچنین با توجه به ماهیت وظایف سازمان که حمایت ، هدایت و نظارت تشکلهای بخش کشاورزی مانندشرکتهای تعاونی روستایی ،نظام های بهره برداری ، انجمنهای خبرگان کشاورزی ونظام صنفی کشاورزی را برعهده دارد و وجود اساسنامه و قوانین ومقررات وآیین نامه ودستور العملها برای هر بخش می توان رسمیت سازمان را زیاد دانست.
با عنایت به تفویض اختیاری که از سوی عالیترین مقام سازمان در اکثر بخشهای تصمیم گیری به مدیران استانی داده می شود و انجام بسیاری از تصمیمات اجرایی در سازمان استان می توان نتیجه گرفت سازمان تمرکز کمی برخوردار می باشد.
نتیجه گیری کلی :
با عنایت به مطالب بالا میتوان ساختار سازمان را ساختاری با پیچیدگی بالا ،رسمیت زیاد و تمرکز کم دانست.
منبع:
تئوری سازمان ساختار و طراحی سازمان، نوشته استیفن رابینز و ترجمه سید مهدی الوانی و حسن دانایی فر
